SINDARIN
DERSLERİ 1:
GİRİŞ, SİNDARİN'de TELAFUZ
Sindarin'e Giriş?
Sitemizde bir süredir Quenya Elfçesi bölümüne alışmıştınız. Quenya dersleri birçok kişinin ilgisini çekti. Quenya Lothlorien'de yaşayan elflerin konuştuğu dildi. Sindarin ise Ayrıkvadi'de yaşayan elflerin konuştuğu ve filmlerde sıklıkla duyduğunuz elf aksanıdır.(Arwen, Aragorn...) Hadi, biraz uğraşırsanız, üçüncü filmdeki elfçe bölümlerde, altyazıları okumanıza lüzum kalmayacak! (!?!)
Sindarin Nasıl okunur?
Sindarin’in okunuşu ile Quenya okunuşu arasında aslında pek fark yoktur. C her zaman k okunur(Klasik örnek: Celeborn, Keleborn okunur). Kelime sonlarındaki f harfleri v okunur. R harfleri İspanyolca’da olduğu gibi vurgulu ve bastırarak söylenir. R ve l harflerinden sonraki h harfleri ise yalnız okunur (Bazı bileşik kelimelerdeki istisnalar dışında: Edhelharn). Sesli harflerin okunuşunda da Sindarin ve Quenya hemen hemen aynıdır. Bu okunuşlar Türkçe’dekine de benzer. Sadece yan yana gelen bazı sesli harfler farklı seler oluşturur. Ae ve oe, a ve o şeklinde yanlarında e yokmuş gibi okunur. Ve son olarak, Üçüncü Çağ’ın sonlanmasıyla Sindarin’deki ö harfi de yerini e harfine bırakmıştır, eğer eski Sindarin’den bir kelime görürseniz buradaki ö harfini ister ö ister e şeklinde okuyabilirsiniz(Yüzüklerin Efendisi’ndeki haritada Gri Dağlar’ın Öröd Mithrin değil Ered Mithrin yazılmasının sebebi budur.)
Vurgu:
*İki heceli kelimelerde vurgu İLK HECEDE: aran, calen (kral, mavi)
*Daha uzun kelimelerde vurgu kendinden sonra bir uzun sesli harf, iki sesli harf ya da iki sessiz harf gelen EN SON HECEDE (çoğunlukla sondan ikinci hece olur): Isildur, Galadhrim(Lothlorien Elfi) , Istári
*Yukarıdaki kurala uyan bir kelime değilse o zaman vurgu bir hece geriye yani SONDAN ÜÇÜNCÜ HECEYE geçer: Fëanor, Orome
QUENYA DİLİ
QUENYA quenya
Quenya Diline Giriş
Ai!
Her Tolkien meraklısı Elfçe’yi, öğrenmek ister. Öğrenmesi en kolay mı bilmem ama elimizde en çok materyal olan elf dili Quenya’dır. Burada Quenya’yı size Yüzüklerin Efendisi kitabında kullanılan akansa göre yani üçüncü çağ aksanı ile öğretmek için derslere başladık…
Hepinizin bildiği gibi Quenya gerçek bir dil değildir. Yazılmış bir dildir. Dolayısıyla bu dil konuşmaktan çok yazışmanıza yarayacak. Neden mi? Çünkü çevrenizde bu dili konuşan pek az ve belki de hiç kimse yok, ama internette pek çok sitede özel forumlar var bunun için.
Quenya öğrenmesi kolay bir dil mi?
Hayır kesinlikle değil. Gerek konuşma gerek kelime gerek cümle yapısı gerekse pratik yapma konusundaki olanaksızlıklardan dolayı belki de öğrenmesi en zor dillerden biri. Ama bu sizi yıldırmasın.
Peki Quenya neye benziyor?
Türkçe’ye… Tabii tam olarak değil ama bir takım benzerlikler var. Aslında Fince’ye daha çok benziyor.
Örneğin Quenya’da ekler sözcüğü sonuna ekleniyor.
Ör: Anar caluva tielyanna
Burada “Güneş yolunuzun üzerinde parlasın” deniyor. Tielyanna “yolunuzun üzeri” demek. Gördüğünüz gibi –lya “nuzun” –nna ise “üzeri” anlmlarını taşıyor.
Ders 1: ders 1
Quenya alfabesi şu şekilde yazılabilir:
c (= k), d, f, g (türkçe c), gw, h, hy, hw, l, ly, m, n, nw, ny, p, qu, r, ry, s, t, ty, v, y ve w
Quenya’nın sesli harfleri a, e, i, o, u dır.; uzun sesler ‘ ise işaretlenir ör:: á, é. Kimi ünlüler kapalı kimileri ise açıktır. Bundan kastım; aaaaa deyin ve oooooooo deyin. Ağzınızın aldığı durumları karşılaştırın. "a" en açık seslidir ve Türkçe'deki gibi okunur. "u" ise en kapalı seslidir ve o da Türkçe'deki gibi okunur.
Harfler genel olarak , İtalyanca’daki şekilleri ile okunmalıdır ve sesli harfler çoğunlukla Türkçe'deki okunuşlarına benzerler; uzun sesler á ve é belirgin biçimde normal a, e seslerine, kısalarından daha yakındır. Bazı sesler üzerlerinde çift nokta ile yazılır(ë, ä etc.), ama bu onların okunuşlarını etkilemez. Bu tür harflerin okunuşları tıpkı İngilizce’deki gibidir. “ai, au, eu, oi, ui, ve iu” gibi iki ünlüler vardır. Ünsüzlerden c mutlaka k; l ise bildiğimiz L olarak okunmalıdır; r titrek okunur; s okunmaz; y sessiz kullanılır(İngilizce’deki you gibi). İdeal olarak, t, p, c sessizleri güçsüz okunur. Süreksiz sessizler -y (ty, ny gibi.) ile biter; sürekli sessizler ise genellikle -w (ör: nw, ama cw yerine qu[Q] okunur). H, [x] (Almancada ki ich-Laut gibi) t’den önceki ses gibi okunur, tabii eğer ht kombinasyonunda e ya da i harflerinden biri gelmemişse, h Almanca’daki ich-Laut gibi okunur. Öbür türlü, h İngilizce’deki gibi okunur. h; ne kadar hy ve hw ile simgelense de sırasıyla ich-Laut ve sessiz wh (Amerikan İngilizcesindeki gibi bir wh), ile okunurlar. hl ve hr kombinasyonlarında orijinal olarak sessiz olarak tanımlanır l ve r, ama üçüncü çağda bu iki ses normal l ve r olarak okunmaya başlanmıştır. Kimi uzun sözcüklerde, vurgu ikinci heceden sondaki uzun heceye düşer. Eğer sonuncu hece kısaysa, vurgu üçüncü heceye düşer (sözcük iki hecen uzun değilse, ilk hece uzun da olsa kısa da olsa vurguyu alır).
Qu yalnızca Q anlamı taşır, yukarıda da bahsettiğim gibi cw da aynı şekilde q anlamı taşır.
Kimi "a"lar tam okunurken kimi "a"lar yok sayılır. Örneğin Quenya kelimesinde "a" okunurken "anna" kelimesinde (anlamı hediye) tıpkı İngilizce'deki Anna isminin okunması gibi okunur. (ann)
Notlar:
Ünlü harfler:
- "i" harfi de tıpkı Türkçe'deki gibi kullanılan bir harfdir. ô harfi TR o, ú harfi TR ü gibi okunur.
- "ai" harfi "ey" gibi değilde "ay" gibi kullanılır. (İngilizce kaynaklardan örnek: "fail" gibi değil "aisle" gibi)
- "au" harfi bir yerimiz acıdığında verdiğimiz tepki sesi "ov" olarak okunur.
- "eu" Türkçe'deki e harfi gibi okunur.
- "iu" harfi "yu" gibi okunabilir.
Ünsüz harfler:
- C her zaman k'dir
- hw, hy, hl, hr harflerinde h okunmaz ve ikinci harf İngilizcedeki hali ile okunur. hl ve hr nefes sesi, ıslık gibi çıkarlar.
- hw İngilizcedeki wh gibidir.
- h bunlarınn dışında kullanıldığı zaman Türkçe'dekinden daha sert bir sestir. "Hey" kelimesindeki gibi. (İngilizce örnek: Breath)
- "l" Türkçedeki "gel, al" deki l gibi kullanılır.
- "n" Türkçedekinden biraz daha kalın İngilizcedeki n gibi kullanılır.
- "r" ise Türkçedeki esrar kelimesine yakın bir okunuştadır.
- "s", z gibi okunmaz. Daha çok nefes verme sesi gibi okunmayan bir sestir.
- v ve w arasındaki fark şudur: v daha açık ve w daha kapalı bir sestir.
- y harfi ise "yavru" kelimesindeki y gibi okunur.(İngilizce örnek: "yes")
Çift nokta kullanımı:
Yukarıda belirrtiğim gibi çift noktanın okunuşa hiçbir etkisi olmaz, lakin yazıda kullanılmaktadır. Tolkien bunu bir çok yerde kullanmıştır. ä, ö, ë. Aslında bunlar tam olarak gerekli değildirler. Yalnızca İngilizce okumadan ayrı oldukları belirtmek için kullanımışlardır. Bunları kullanma kuralları vardır ama ben gerekli görmediğimden onları burada yazmayacağım…
Ne kadar hızlı konuşmalıyız?
Konuşma hızına gelince, eğer Quenya konuşursanız çok hızlı konuşmalısınız. Daha önce belirttiğim gibi İtalyanca ile benzerlikleri var dilin, ayrıca Tolkien İtalyanca dilini severmiş. Dolayısıyla Quenya hızlı bir dil ve bu dili hızlı ve doğru konuşmak bu dili iyi konuşmak anlamına geliyor.
KELİME BİLGİSİ
Bu kadar kuramsal bilgiden sonra hoşunuza gideceğini düşündüğüm genel kalıplar:
Selam!: Ai!
Benim adım...: .... nîn ess veya essen .....
kim? ne? : man?
senin adın .....: .... cin ess veya esseg ...
sin : bu
tan: şu
ent: oradaki
im veya ni :ben
em: biz
eg: sen
ech: siz (çoğul anlamda)
edh veya el: siz (saygı)
e: o (insanlar için [ve elfler tabii])
San: o ( cansız varlıklar ve hayvanlar)
sain: onlar
nin : bana
men : bize
cen: sana
chen:size (çoğul)
den veya len :size (saygı)
sen : ona
ten: onlara
nin: benim
cin:senin
din:sizin
tin:onun
min: bizim
chin: sizin
lin: sizin
tin: onların
QUENYA DERSLERİ 2. KISIM
Herhangi bir şeyi anmak için kullanılan sözcüğe isim dendiğini hepimiz biliriz. Ağaç, araba, taş isimdir. İnsan isimleri de...Bir çok dilde isimlerin sonuna ekler eklenir. Örneğin Ali ile ev kelimesini birlikte kullanmak için Ali'nin evi diyebiliriz. Kimi dillerde bu ekler birbirine benzeyebilir. Örneğin İngilizcede çoğul eki ile (girls) sahiplik eki (girl's) benzerlik gösterir. Çoğu dilde bir isim en fazla 4-5 farklı biçimde bulunabilir. Ama Quenya'da yüzlerce biçimde bulunabilir. Çünkü aynı kelime içinde cismin bulunduğu yer ve çoğulluğu belirtilir. (Türkçe'den biz buna alışığız.) Hatta son dönem Quenya'sında adın sonuna onun kime ait olduğu dahi eklenebilmektedir. Sözgelimi -rya "onun" anlamına gelir, máryat onun elleri.(Sondaki t harfi bir çift olduğunu belirtiyor)
Bu bölümde öğrenci Quenya'nın deli gibi zor bir dil olduğunu düşünebilir, (-Oha, yüzlerce farklı biçim.) veya onun harika bir dil olduğunu düşünmeye başlar. (Vouv, yüzlerce farklı biçim) Korkmaya gerek yok çünkü bu biçimler çeşitli eklerin kombinasyonu ile oluşuyor, ve dediğim gibi bu Türkçe'de de varolan bir şey. Biliyorsunuz ki 250'ye kadar saymak için ikiyüzelli tane ayrı sayı bilmeye gerek yok. 0 ve 9 arası yetiyor. Bu da öyle.
ÇOĞUL EKİ
Quenya'da iki çeşit çoğul eki vardır. Bunlardan biri sona eklenen "-li" ekidir. Bu ek bazı yerlerde kullanılıyor olsa da görevi pek anlaşılamamıştır. Düşüncelere göre çok fazla olan şeyler için kullanılmakta. Örneğin Elda (elf) Eldali (Çok fazla elf).
Asıl çoğul eki ise "-r"dır. Zaten Silmarillion'u okuduysanız bunu gözden kaçırmamışsınızdır:
Elda - Eldar (elfler)
Vala - Valar (Tanrılar)
Ainu - Ainur... (Tanrının ilk yarattığının ruhları gibi bir anlamı vardır)
Ama bazı özel durumlar vardır
- -ë ile bitenlerin çoğulu -i (Ör: Quendë Çoğul: Quendi)
- -ië ile bitenlerin çoğulu (unutmayın ki bu ayrı bir harfdir) -ier'dir
- Tüm bunların dışında bazı kelimelerin kendilerine göre çoğulları kullanılmıştır. (tyeller-tyelli[rütbe], mallë-maller[yol] , elen-Eleni(yıldız), Atan-Atani(insan), Casar- Casari(cüce)
ARTİKLE
Dersimizden bir de artikle için vakit kaldı. Artikle dediğimiz hani şu İngilizce'deki "the, a, an" gibi kelimeler.
Quenya'da artikleler tıpkı ingilizcede olduğu gibi.
"The" daha önce söz edilmiş bir şeyden bahsederken kullandığımız artikledir ve Quenya'da karşılığı "i"dir. Örneğin i eleni "the stars"(adı geçen yıldızlar gibi) kulanışabilir.
Ama ingilizcedeki a-an ekleri yani "herhangi bir" anlamında kullanılan "bir" Quenya'da yoktur.Şu meşhur Elen síla lúmenn' omentielvo (Bir dahaki görüşmemizde bir yıldız üzerimize parlasın) çevriliren koyulan bir.
Bazı zamanlar the anlamındaki i çizgi ile yazılır. Örneğin i-mar'da (imar değil tabiiki, Dünya) veya i-coimas'da (Lembas yaşamekmeği)olduğu gibi...
Elfler güzeldir derken Eldar nar vanyë dersiniz ama belli bir elf topluluğunu anlatırken "I Eldar nar vanyë"demeniz gerekir.Bu I'ları ingilizcedeki ben ile karıştırmak yaygın bir hatadır...
KELİME BİLGİSİ
minë "bir" (Artık her derste bir rakkam öğreneceğiz)
Anar "Güneş"
Isil "Ay"
ar "ve"
Elda "Elf"
lië "halk" ("etnik grup" veya ırk anlamında, Eldalië gibi= Elf Halkı).
vendë "bakire"
rocco "at"
aran "kral"
tári "kraliçe"
tasar "söğüt"
nu "altında"
ALIŞTIRMALAR
1. Bunları Türkçe'ye çeviriniz
A. Roccor
B. Aran
C. I rocco.
D. I roccor.
E. Arani.
F. Minë lië nu minë aran.
G. I aran ar i tári.
H. Vendi.
2. Quenya'ya çeviriniz:
I. Söğütler.
J. Elfler.
K.(the) Krallar
L. halk
M. Söğüt altındaki at
N. Bakire ve kraliçe
O. Kraliçe ve bakireler
P. Güneş ve Ay (Bunu yaparsınız)
ÇİFTLİ İFADELER
Ai!
Geçen derste de bahsettiğimiz gibi Quenya’da çoğullar li, i veya r ile yapılıyordu. Aynı zamanda gerçek dillerde de olduğu gibi Quenya’da çiftli ifadeler içerir. Bundan kastım birbiri ile ilişkisi olan iki nesneyi isimlendirirken kullanılan kelime grupları. Çiftli kullanımın iki şekli var: -u ve -t.
Aslında Tolkien bu iki kullanımı bir şekilde farklı tasarlamıştı. Ama ne yazık ki bugün elimizde bu bilgi yok. Mektuplar(Letters):427’e bununla ilgili birkaç şey bulunuyor. -u ile bitten (İlkel Elfçede -û) doğal çiftler için kullanılırdı, yani iki insan veya nesne arasında mantıksal bir ilişki kurulduğunda. Örnek olarak VT39:9, 11, pé kelimesi (dudak) peu şeklinde kullanılmıştı, bir insanın bir çift dudağı anlamında (ve değil, örnek olarak, bir insanın üst bir diğerinin alt dudağından bahsedilmiş olunsaydı, yalnızca "iki dudak" ve doğal bir çift olmazdı). Veru ismi, "evil çift" ya da "karı-koca", çiftli ifade sayılır; yani “evil çift” kelimesi tekil olarak görülmez (ama verno "koca" ve vessë "hanım" aynı anlamı taşır; Letters:352). alda ismi (ağaç) çiftli anlam içerir, ama herhangi bir ağaç değil, Valinor’un iki ağacı: Aldu.
Gördüğünüz gibi u eki sesliye eklenince sesli düştü. Aldau değil de Aldu daha yaygındır. Ama kadim zamanda Aldaru, görülüyor -u eki normal çoğul olan aldar "ağaçlar"a getirilmiş, Ama bu eski kullanımın Lotr zamanında modası çoktan geçmişti. Peu kelimesinde ise, son ses –u eklenince düşmüyor. Quenya pé ilkel elfçedeki peñe kelimesinden türemiş, çiftli peu ise peñû kelimesinden türemiş olmalı (VT39:9) – yani peu’nun e’si son harf değil aslında. (ee, kolay diyen olmadı)
Diğer çiftli kullanım, -t, ile ilgili Letters:427de eski element ata’yı simgelemekteydi. Yani elfçedeki "iki", atta. Kısacası bir şeyden iki tane olduğunu gösteriyordu. Örnek olarak, ciryat, cirya’nın çiftidir (gemi) iki tane gemiden bahsediyordu; ciryat belkide konuşma dilindeki bir kısaltmaydı ve orjinal olarak kullanımı atta ciryar’dı, (iki gemi).Diğer kelimelerde, -t’deki çift anlamı -u ile aynıydı. Ciryat "2 gemi" (özellikle "ciriat" olarak okunuyor [Letters:427]).
Ör:Bir çift yaprak, lasset (tekili: lassë "yaprak")
Geçen hafta üzerinde bahsetmemiz gereken bir şey daha vardı. Bu bir ayrıntı, yani hatırlamak zorunda değilsiniz. Bazen Quenya sözcükleri ek aldıklarında değişirler, ör. talan "zemin" talam- a dönüşür çoğul alınca. (talami). Biz talam-‘ın talan’dan türediğini biliriz. Çoğunlukla -o ve -ë barındıran sözcüklerin son harfleri bazen -u- ve -i-‘ye dönüşür, mesela, ek aldıysa; lómë "gece" lómi-‘ye dönüşür. Çoğunlukla kelimeler tamamen ek almış biçimleri ile kullanılır ve eski halleri unutulur. Ama hepsi değil… Bir de sonu sessiz ile bitenler r yerine "i" alıyor...
KELİME BİLGİSİ
atta "iki"
hen (hend-) "göz"
ranco "kol"
ando "geçit"
cirya "gemi"
aiwë "kuş"
talan (talam-) "zemin"
nér (ner-) "adam" (herhangi bir ırkın erkeği, elf, insan veya ölümsüz)
nís (niss-) "kadın" (aynı şekilde: herhangi bir ırkın dişisi)
sar (sard-) "taş" (küçük bir taş, madde çeşidi olarak değil))
alda "ağaç"
oron (oront-) "dağ"
ALIŞTIRMALAR
1. Türkçe'ye çevirin:
A. Hendu
B. Atta hendi
C. Aldu
D. Atta aldar
E. Minë nér ar minë nís.
F. I sardi.
G. Talami.
H. Oronti.
2. Quenya'ya çevirin:
I. İki gemi (yantana duran iki gemi)
J. İki gemi (kardeş gemiler)
K. Kollar (Bir kişinin iki kolu)
L. İki dağ (fark etmez, ikiz dağlar, veya çoğul olarak)
M. Çift geçit (Çoğul ifade)
N. İki kuş (bir çift)
O. İki kuş (yalnızca iki kuş)
P. Karı koca
Geçen Haftanın cevapları
ALIŞTIRMALAR
1. Bunları Türkçe'ye çeviriniz
A. Roccor - Atlar
B. Aran -kral
C. I rocco. -(the) at
D. I roccor. - (the) atlar
E. Arani. -krallar
F. Minë lië nu minë aran. -Bir kralın altındaki bir halk
G. I aran ar i tári. kral ve kraliçe
H. Vendi. bakireler
2. Quenya'ya çeviriniz:
I. Söğütler. tasari
J. Elfler. eldar
K.(the) Krallar i arani
L. halk lie
M. Söğüt altındaki at rocco nu tasar
N. Bakire ve kraliçe Vende ar tari
O. Kraliçe ve bakireler tari ar Vendi
P. Güneş ve Ay (Bunu yaparsınız) Anar ar Isil
ÇİFTLİ İFADELER
Ai!
Geçen derste de bahsettiğimiz gibi Quenya’da çoğullar li, i veya r ile yapılıyordu. Aynı zamanda gerçek dillerde de olduğu gibi Quenya’da çiftli ifadeler içerir. Bundan kastım birbiri ile ilişkisi olan iki nesneyi isimlendirirken kullanılan kelime grupları. Çiftli kullanımın iki şekli var: -u ve -t.
Aslında Tolkien bu iki kullanımı bir şekilde farklı tasarlamıştı. Ama ne yazık ki bugün elimizde bu bilgi yok. Mektuplar(Letters):427’e bununla ilgili birkaç şey bulunuyor. -u ile bitten (İlkel Elfçede -û) doğal çiftler için kullanılırdı, yani iki insan veya nesne arasında mantıksal bir ilişki kurulduğunda. Örnek olarak VT39:9, 11, pé kelimesi (dudak) peu şeklinde kullanılmıştı, bir insanın bir çift dudağı anlamında (ve değil, örnek olarak, bir insanın üst bir diğerinin alt dudağından bahsedilmiş olunsaydı, yalnızca "iki dudak" ve doğal bir çift olmazdı). Veru ismi, "evil çift" ya da "karı-koca", çiftli ifade sayılır; yani “evil çift” kelimesi tekil olarak görülmez (ama verno "koca" ve vessë "hanım" aynı anlamı taşır; Letters:352). alda ismi (ağaç) çiftli anlam içerir, ama herhangi bir ağaç değil, Valinor’un iki ağacı: Aldu.
Gördüğünüz gibi u eki sesliye eklenince sesli düştü. Aldau değil de Aldu daha yaygındır. Ama kadim zamanda Aldaru, görülüyor -u eki normal çoğul olan aldar "ağaçlar"a getirilmiş, Ama bu eski kullanımın Lotr zamanında modası çoktan geçmişti. Peu kelimesinde ise, son ses –u eklenince düşmüyor. Quenya pé ilkel elfçedeki peñe kelimesinden türemiş, çiftli peu ise peñû kelimesinden türemiş olmalı (VT39:9) – yani peu’nun e’si son harf değil aslında. (ee, kolay diyen olmadı)
Diğer çiftli kullanım, -t, ile ilgili Letters:427de eski element ata’yı simgelemekteydi. Yani elfçedeki "iki", atta. Kısacası bir şeyden iki tane olduğunu gösteriyordu. Örnek olarak, ciryat, cirya’nın çiftidir (gemi) iki tane gemiden bahsediyordu; ciryat belkide konuşma dilindeki bir kısaltmaydı ve orjinal olarak kullanımı atta ciryar’dı, (iki gemi).Diğer kelimelerde, -t’deki çift anlamı -u ile aynıydı. Ciryat "2 gemi" (özellikle "ciriat" olarak okunuyor [Letters:427]).
Ör:Bir çift yaprak, lasset (tekili: lassë "yaprak")
Geçen hafta üzerinde bahsetmemiz gereken bir şey daha vardı. Bu bir ayrıntı, yani hatırlamak zorunda değilsiniz. Bazen Quenya sözcükleri ek aldıklarında değişirler, ör. talan "zemin" talam- a dönüşür çoğul alınca. (talami). Biz talam-‘ın talan’dan türediğini biliriz. Çoğunlukla -o ve -ë barındıran sözcüklerin son harfleri bazen -u- ve -i-‘ye dönüşür, mesela, ek aldıysa; lómë "gece" lómi-‘ye dönüşür. Çoğunlukla kelimeler tamamen ek almış biçimleri ile kullanılır ve eski halleri unutulur. Ama hepsi değil… Bir de sonu sessiz ile bitenler r yerine "i" alıyor...
KELİME BİLGİSİ
atta "iki"
hen (hend-) "göz"
ranco "kol"
ando "geçit"
cirya "gemi"
aiwë "kuş"
talan (talam-) "zemin"
nér (ner-) "adam" (herhangi bir ırkın erkeği, elf, insan veya ölümsüz)
nís (niss-) "kadın" (aynı şekilde: herhangi bir ırkın dişisi)
sar (sard-) "taş" (küçük bir taş, madde çeşidi olarak değil))
alda "ağaç"
oron (oront-) "dağ"
ALIŞTIRMALAR
1. Türkçe'ye çevirin:
A. Hendu
B. Atta hendi
C. Aldu
D. Atta aldar
E. Minë nér ar minë nís.
F. I sardi.
G. Talami.
H. Oronti.
2. Quenya'ya çevirin:
I. İki gemi (yantana duran iki gemi)
J. İki gemi (kardeş gemiler)
K. Kollar (Bir kişinin iki kolu)
L. İki dağ (fark etmez, ikiz dağlar, veya çoğul olarak)
M. Çift geçit (Çoğul ifade)
N. İki kuş (bir çift)
O. İki kuş (yalnızca iki kuş)
P. Karı koca
Geçen Haftanın cevapları
ALIŞTIRMALAR
1. Bunları Türkçe'ye çeviriniz
A. Roccor - Atlar
B. Aran -kral
C. I rocco. -(the) at
D. I roccor. - (the) atlar
E. Arani. -krallar
F. Minë lië nu minë aran. -Bir kralın altındaki bir halk
G. I aran ar i tári. kral ve kraliçe
H. Vendi. bakireler
2. Quenya'ya çeviriniz:
I. Söğütler. tasari
J. Elfler. eldar
K.(the) Krallar i arani
L. halk lie
M. Söğüt altındaki at rocco nu tasar
N. Bakire ve kraliçe Vende ar tari
O. Kraliçe ve bakireler tari ar Vendi
P. Güneş ve Ay (Bunu yaparsınız) Anar ar Isil
SIFATLAR
Tüm dillerde kelimeler, konuşmanın parçası olan sözcük çeşitlerine bölünebilir. Tolkien elfçeyi bir avrupa dilinin tarzında ve biçiminde hazırlamıştır. (Mektuplar:175), yani sözcük çeşitleri çok farklı şeyler değildir -bir ilköğretim çocuğunun dahi bileceği birşeydir.. Daha önce isimleri incelemiştik, onlar nesneleri isimlendiriyordu. Şimdiyse sıfatlara geçeceğiz.
Sıfat nedir?
Dünyada her varlığın bir ismi vardır. İsimler varlıkları tanımamıza, birbirinden ayırmamıza yarar. Ancak sadece isimlerle maksadımızı anlatamayız. Çünkü birbirine benzeyen, aynı türden olan varlıklar bile nitelikleri ile ayrılırlar. Mesela yanyana duran iki elma birbirinden farklı olabilir. Bu yüzden, büyük, küçük, mavi, sarı, ince, uzun, geniş, dar, harika, muhteşem gibi sıfatları kullanırız. Yani sıfatlar varlıkları nitelememizde bize yardımcı olur.
Bir sıfatı iki şekilde kullanabiliriz.
1- Sıfatı kelimenin başına koyarak bir tamlama oluştururuz. Örneğin "uzun adam" gibi ve bunu cümle içinde kullanırken "Uzun adam yürüyordu" şeklinde kullanırız.
2- Ama yalnızca adamın boyunu vurgulamak istiyorsak, "Adam uzundur" diyebiliriz. Burada sıfat yüklem olarak kullanılır.Fakat burada "uzun adam"da olduğu gibi yalnızca adı ve sıfatı değil, "-dır" ekini (veya herhangi bir zaman ekini) de kullandık. Örneğin, Altın güzeldir, ben zekiyim veya taşlar serttir gibi. Altını, beni ve taşı betimledik. Onlar özne.
Şimdi Quenya'ya dönelim. Quenyada sıfatlar -a veya -ë ile biter. Ninquë "beyaz", morë "siyah", carnë "kırmızı", varnë "kahverengi" vs. gibi renklerde de görülüyor. Fakat bu kuralın dışında kalanlar da vardır. Onlar "-in" ile biter. ör: firin "ölü", hwarin "eğri", melin "sevgili (hitap sözcüğü olarak)" or latin "açık alan".Bunların aslının -a ile bittiği görülür. Örneğin latin kimi zaman latina olmuştur. Fakat -a bazen kendi başına da çıkabilir lára "düz" Ör: helwa "mavi", harna "yaralı", melda "tatlım", melima "sevimli", vanya "güzel".
Kullanım
Quenya'da ilk kullanım üstte de görüldüğü gibi tamlama halidir. Örneğin fána cirya "beyaz gemi". Fakat bazı istisnalar olabilir. Elendil Voronda "Sadık Elendil" (Aslında bu Elendil Vorondo olacak, bunu daha sonraki derslerde göreceğiz) olarak yazılır. İngilizce bilenler bunun "Elendil the faithfull" olduğunu bilir. Bunun nedeni herkesçe bilinen bir adın kullanılıyor olmasıdır. Fakat bu "Voronda Elendil" olarak da kullanılırsa yanlış olmaz. Ama aynı anlamı vermediği de kesindir.(Elendil i Voronda olmaz)
İkinci kullanımda ise, yüklem olarak kullanmak için, ná veya när kullanılır. Birkaç örnek var aşağıda:
I parma ná carnë. "Kitap kırmızıdır."
Ulundo ná úmëa. "Canavar kötüdür."
I neri nar hallë. "Adam uzundur."
Sıfatların çoğulu
-alı sıfatlar çoğulda -ë (eskidense -ai); -ëali sıfatlar çoğulda -ië (veya -ëe), -ëli sıfatlar çoğulda -i; -inli sıfatlar çoğulda -i olarak kullanılır. Sıfatlarla birlikte sayı kullanamayız. Örneğin Üç kırmızı domates diyemeyiz. Bu yüzden sıfat çoğulu da içerir. laurëa "altın" çoğulda laurië olur, laurië lantar lassi "altın yapraklar dökülüyor."
SÖZCÜK BİLGİSİ
neldë "üç"
ná "-dir" (nar "-dirler")
vanya "güzel"
alta "büyük"
calima "parlak"
taura "kuvvetli"
saila "bilge"
úmëa "kötü" (=kişilik, ing.: evil)
carnë "kırmızı"
ninquë "beyaz"
morë "siyah" (Sindarin'de Mordor = Kara Diyar)
firin "ölü"
